Zastosowanie eksperymentu do zarządzania projektami

Jak się okazuje, zbieżność dotycząca ekonomii i nauki o zarządzaniu w przypad- ku ekonomii eksperymentalnej nie jest pozorna, mimo iż mogłoby się wydawać, że ekonomia jako dyscyplina skupia swą uwagę na alokacji zasobów między firmami (w ra- mach branży), a nauki o zarządzaniu zajmują się alokacją zasobów wewnątrz firmy, to jednak ekonomia eksperymentalna wyłamuje się z tej definicji, gdyż jej główne metody i narzędzia przestają mieć wymiar dyscypliny ściśle teoretycznej. Owszem, nauki o za- rządzaniu ze względu na ich duże powiązanie z praktyką gospodarczą uwzględniają również inne aspekty świata gospodarczego – psychologię, socjologię, stronę prawną i w tym sensie są bardziej praktyczne, gdyż widzą świat wieloaspektowo, niemniej jed- nak nie można stwierdzić, że ekonomia eksperymentalna nie zaczyna dotykać w coraz istotniejszy sposób tych płaszczyzn.

Przykładem na zastosowanie eksperymentu w naukach o zarządzaniu świadczy tematyka, jaką autorzy niniejszej pracy zajmują się naukowo, a mianowicie zarządzanie projektami dofinansowanymi ze środków europejskich. By móc wyjaśnić powiązanie eksperymentu z zarządzaniem projektami, należy zacząć od wyjaśnienia, czym jest projekt.

Najczęściej przez projekt rozumie się „każde przedsięwzięcie podejmowane z za- miarem osiągnięcia celu w określonym czasie, przy wykorzystaniu dostępnych zasobów i w ramach założonego budżetu”¹⁹, natomiast zgodnie z definicją Project Management Institute projekt to działanie „podejmowane w celu stworzenia niepowtarzalnego wyro- bu lub usługi”²⁰. Jeszcze inną definicję podaje G.D. Oberlander, a mianowicie jest to

„działanie podejmowane dla spowodowania rezultatów oczekiwanych przez stronę za- mawiającą”²¹. W literaturze istnieje jeszcze wiele innych definicji projektu, aczkolwiek na potrzeby tej pracy przyjmuje się, że projekt oznacza przedsięwzięcie z określoną datą

19 M. Wirkus, H. Roszkowski, E. Dostatni, W. Gierulski, Zarządzanie projektami, PWE, Warszawa 2014, s. 11.

20 W.R. Duncan, A Guide to the Project Management Body of Knowledge, Project Management Insti- tute, Newtown Square 1996, s. 4.

21 G.D. Oberlander, Project Management for Engineering and Construction, McGraw-Hill, Boston 2000, s. 4-5.

jego rozpoczęcia, celami, jakie mają zostać zrealizowane, przy określonym poziomie realizacji wskaźników, harmonogramie działań, budżecie oraz terminie zakończenia²².

Do specyficznego rodzaju projektów należą projekty unijne, charakteryzują się one tym, że są realizowane w ramach polityki i przy współdziałaniu Unii Europejskiej.

Realizowane są nie tylko w krajach Wspólnoty, ale także w państwach, które dopiero aspirują do uczestnictwa w Unii Europejskiej. Jak powszechnie wiadomo, w krajach Unii występuje znaczne zróżnicowanie w rozwoju społeczno-ekonomicznym. By zredukować te dysproporcje, od wielu lat prowadzone są: wspólnotowa polityka spójności, polityka regionalna oraz międzynarodowa współpraca regionalna.

Zasadniczo fundusze realizujące politykę Unii Europejskiej można podzielić w następujący sposób²³:

• fundusze przedakcesyjne przeznaczone dla krajów, które przygotowują się do przystąpienia do Wspólnoty,

• fundusze strukturalne, czyli podstawowy element mający za zadanie realizację polityki strukturalnej przez kraje członkowskie,

• fundusz spójności – kohezji przeznaczony dla krajów o niskim PKB,

• Inicjatywy Wspólnoty ‒ działania finansowane z funduszy strukturalnych, a ma- jące za zadanie rozwiązywanie bieżących problemów, które występują w danych okresach programowania,

• inne fundusze jako uzupełnienie wyżej wymienionych.

„Obecnie największym źródłem dofinansowania procesów transferu technologii są Fundusze Strukturalne Unii Europejskiej, a przede wszystkim:

• Program Operacyjny – Innowacyjna Gospodarka,

• Program Operacyjny – Kapitał Ludzki,

• Program Operacyjny – Infrastruktura i Środowisko,

• Regionalne Programy Operacyjne dla poszczególnych województw”²⁴.

Komisja Europejska 23 maja 2014 r. zatwierdziła Umowę Partnerstwa, czyli naj- istotniejszy dokument, na podstawie którego określona została strategia inwestowania funduszy pochodzących z budżetu UE w nowej perspektywie. W latach 2014-2020 Polska będzie miała do zainwestowania 82,5 mld euro z unijnej polityki spójności, co oznacza niesamowite możliwości rozwoju dla wielu przedsiębiorstw.

22 B. Tarczydło, Udział w projekcie unijnym a zmiany w organizacji, [w:] J. Skalik (red.), Zmiana warunkiem sukcesu. Rozwój i zmiany w małych i średnich przedsiębiorstwach, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2009, s. 92.

23 T. Grzeszczyk, Metody oceny projektów z dofinansowaniem Unii Europejskiej, Wydawnictwo Pla- cet, Warszawa 2006, s. 11.

24www.europa.eu [dostęp: 25.07.2018].

„Horyzont 2020” stanowi jak dotąd największy i najistotniejszy program ramowy poświęcony badaniom naukowym oraz innowacjom.

Dostępne środki przeznaczone na lata 2014-2020 zostaną podzielone na trzy głów- ne cele:

• „doskonała baza naukowa,

• wiodąca pozycja w przemyśle,

• wyzwania społeczne”²⁵.

Osiągnięcie założeń określonych w „Horyzont 2020” stanowi pewien rodzaj eks- perymentu, gdyż budżet Unii Europejskiej, a nawet sama Unia Europejska nie jest niczym innym niż dążeniem do maksymalizacji zysków, gdzie decydenci są racjonalnymi ego- istami, znającymi zasady gry.

Rządy państw członkowskich UE oraz Parlament Europejski wspólnie uzgodniły, że inwestycje w innowacje i badania naukowe muszą się znaleźć w centrum strategii

„Europa 2020”, gdyż są niezbędne dla przyszłości Europy. Kraje, które od dłuższego czasu inwestowały więcej w B+R, radzą sobie obecnie na arenie międzynarodowej lepiej od innych. Zgodnie z założeniami przyjętymi przez Unię Europejską do 2020 roku ko- nieczne będzie zainwestowanie 3 procent KB w badania i rozwój, gdyż jest to tak samo istotne, jak zobowiązanie do ograniczenia europejskiego zadłużenia i deficytu. Przezna- czenie wspomnianych 3 procent unijnego PKB na B+R pozwoli na stworzenie 3,7 mln miejsc pracy oraz na zwiększenie rocznego PKB o niemal 800 mld euro do 2025 r. Wzrost gospodarczy Europy poparty innowacyjnymi produktami, usługami oraz innowacjami w sektorze publicznym jest niezbędny w obliczu takich wyzwań, jak starzejące się spo- łeczeństwo i silna, zintensyfikowana konkurencja ze strony rozwijających się gospodarek.

Przypuszczać można, że szczególnie na poziomie europejskim inwestowanie w badania naukowe i innowacje może w znaczny sposób przyczynić się do osiągnięcia efektu zwie- lokrotnienia wyników²⁶.

W przypadku projektów realizowanych przy współudziale Unii Europejskiej w obec- nej perspektywie eksperyment ma na celu, jak wspomniano wcześniej, stworzenie 3,7 mln miejsc pracy oraz zwiększenie rocznego PKB o niemal 800 mld euro do 2025 roku.

W trakcie eksperymentu badacze mogą obserwować, w jaki sposób zmienia się wartość zmiennej zależnej. Wynika to z wcześniej wspomnianych zmiennych niezależnych. Jed- nak nie jest to narzędzie pozbawione wad, a jako argumenty uzasadniające wcześniejsze stwierdzenie można podać, że badacz zna sytuację z poprzednich perspektyw, czyli występuje realizm sytuacyjny, oraz badacz angażuje się i podejmuje przemyślane decyzje.

25www.europa.eu [dostęp: 25.07.2018].

26Ibidem.

Nie zmienia to jednak poglądu na to, że eksperyment bardzo ściśle jest wykorzystywany w zarządzaniu projektami.

W trakcie realizacji projektów UE istotną rolę odgrywa prawo zamówień publicz- nych i już tu mamy widoczne pierwsze podobieństwa, bowiem przetargami rządzą po- dobne prawa jak akcjami w przykładzie V.L. Smitha. Kolejnym istotnym podobieństwem jest fakt, iż często do analizy wskaźników założonych w prospektach projektów wyko- rzystywane są, podobnie jak w ekonomii eksperymentalnej, narzędzia ekonometryczne.

Poza tym przy pracy z projektami unijnymi można wykorzystać wiele eksperymentów, poniżej wybrano najistotniejsze.

Metoda Kaizen, czyli filozofia, która sprowadza się do stylu życia, postępowania – niekończącego się procesu ulepszania. Eksperyment mógłby być związany z nową

„Perspektywą 2020”, gdzie Polska została jednym z największych beneficjentów środków UE. W przedsiębiorstwach zajmujących się pozyskiwaniem i rozliczaniem środków unijnych można zaproponować pracownikom odpowiedzialnym za pozyskiwanie dofi- nansowania dodatkowe gratyfikacje pieniężne za „przyciągnięcie” nowych projektów.

Zmienną zależną byłaby ilość pozyskanych projektów, natomiast zmienną niezależną wysokość wynagrodzenia za te projekty.

Metoda Lean Management, czyli dostarczenie klientowi produktu o jak najwyższej jakości, ale bez konieczności ponoszenie dodatkowych kosztów. Eksperyment mógłby polegać na przetestowaniu kroków procesów biznesowych związanych z realizacją pro- jektu unijnego jeszcze przed rozpoczęciem realizacji projektu, celem wykorzystania jak najmniejszej liczby zasobów.