Koszty usług kredytowych świadczonych przez niebankowe instytucje pożyczkowe
4. Koszty usługi kredytowej niebankowej instytucji pożyczkowej ponoszone przez konsumentów
4.1. Opłaty pobierane przez kredytodawcę za udzielenie kredytu – prowizja, opłata przygotowawcza, opłata za usługę w domu
Kontrowersje związane z kosztem usługi kredytowej budzą pobierane przez nie- bankowe instytucje pożyczkowe różnorodne opłaty, prowizje i marże stanowiące wyna- grodzenie tych instytucji28. Pobierane przez kredytodawcę wynagrodzenie za usługę kredytową stanowi część całkowitego kosztu kredytu konsumenckiego. Zgodnie z art. 5 pkt 6 u.k.k. konsument zobowiązany jest ponieść wszelkie znane mu koszty związane z umową o kredyt, w szczególności: prowizje, opłaty, odsetki, marże, jak i inne koszty usług dodatkowych29. Wynagrodzenia niebankowych instytucji kredytowych nie są jednorodne w zakresie nazewnictwa i wysokości, co utrudnia ich klasyfikację i możliwość ustalenia proporcjonalności do ponoszonego przez konsumenta kosztu ekonomicznego kredytu30.
Problem stanowi również definicja oraz interpretacja pojęć: prowizja i opłata.
W ustawie o kredycie konsumenckim ustawodawca nie sprecyzował tych pojęć ani nie ustalił ich maksymalnej wysokości. „W praktyce pojęcie «prowizja» częściej występuje w przypadkach, gdy należność jest ustalona za pomocą stawki procentowej, a pojęcie
«opłata» – gdy posłużono się stawką kwotową”31.
27 Kompetencje nadzorcze w obszarze ochrony klienta usług finansowych przedstawiła E. Rutkowska- -Tomaszewska w publikacjach: Ewolucja zadań Komisji Nadzoru Finansowego w zakresie ochrony klienta usług finansowych w świetle ostatnich zmian legislacyjnych, [w:] Z. Ofiarski (red.), XXV lat przeobrażeń w prawie finansowym i prawie podatkowym: ocena dokonań i wnioski na przyszłość, Uniwersytet Szczeciń- ski, Szczecin 2014, s. 829–839 oraz Nadzór nad rynkiem finansowym a nieuczciwe praktyki rynkowe ban- ków wobec konsumentów: zakres, potrzeba i możliwości podejmowanych działań, [w:] E. Fojcik-Mastalska, E. Rutkowska-Tomaszewska (red.), Nadzór nad rynkiem finansowym: aktualne tendencje i problemy dysku- syjne, „Prace Naukowe Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego. Studia Finansowoprawne” nr 1, Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa, Wrocław 2011, s. 97–112.
28 O problemach pobieranego przez kredytodawcę, również niebankową instytucję pożyczkową wyna- grodzenia zob. szerzej: E. Rutkowska-Tomaszewska, Wynagrodzenie kredytodawcy związane z procesem kredytowania a regulacja prawna obniżenia całkowitego kosztu kredytu konsumenckiego w przypadku jego przedterminowej spłaty jako przejaw ochrony interesów ekonomicznych konsumenta, [w:] E. Rutkowska- -Tomaszewska (red.), Ochrona klienta na rynku usług finansowych w świetle aktualnych problemów i regu- lacji prawnych, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2017, s. 299 i n.
29 Całkowity koszt kredytu obejmuje wszystkie koszty, jakie musi ponieść konsument w związku z za- ciąganym zobowiązaniem, wyjątkiem są opłaty notarialne. Katalog kosztów zawarty w art. 5 pkt 6 u.k.k. ma charakter otwarty, oznacza to, że konsument może ponosić inne koszty, które nie zostały wskazane w usta- wie o kredycie konsumenckim. Zob. szerzej: T. Czech, Kredyt konsumencki. Komentarz, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2017, LEX/el.
30 E. Rutkowska-Tomaszewska, Wynagrodzenie kredytodawcy..., s. 299.
31 T. Czech, op. cit.
Opłaty będące wynagrodzeniem kredytodawcy pobierane są głównie na etapie przedkontraktowym. Ustawodawca nie zaproponował katalogu opłat, które mogą po- bierać kredytodawcy z tytułu udzielanego kredytu. Oznacza to, że kredytodawcy mogą stosować zróżnicowane opłaty, często stanowiące dodatkowy zarobek. Ze względu na brak ograniczeń dotyczących maksymalnych opłat związanych z kredytem konsumenc- kim kredytodawcy mogą samodzielnie ustać wysokość ponoszonych przez konsumen- ta opłat.
Prowizja jest częścią całkowitego kosztu kredytu konsumenckiego i jest wyna- grodzeniem kredytodawcy za udzielony kredyt. Wysokość prowizji uzależniona jest od udzielonej kwoty kredytu. Pobierana jest zazwyczaj na początku trwania umowy kre- dytowej.
Opłaty przygotowawcze pobierane są od konsumentów za przygotowanie przez kredytodawcę umowy kredytowej i rozpatrzenie wniosku kredytowego. Przeprowadzo- na analiza opłat przygotowawczych pozwala stwierdzić, że pełni ona funkcję prowizji.
De facto oznacza to, że stanowi ona wynagrodzenie kredytodawcy, a nie rekompensatę poniesionych przez niego kosztów32. Wysokość opłaty przygotowawczej może być stała lub stanowić pewien procent kwoty udzielonego kredytu.
Wśród opłat kredytu konsumenckiego należy wskazać również opłatę administra- cyjną, która podobnie jak opłata przygotowawcza stanowi wynagrodzenie dla kredyto- dawcy i jest konstruowana analogicznie do opłaty przygotowawczej i prowizji. Tego typu opłata pobierana jest w celu uzyskania zwrotu kosztów poniesionych w związku z wy- konywaniem czynności kredytowych, głównie administrowania i zarządzania kredytem.
Niebankowe instytucje pożyczkowe w „trosce” o konsumenta oferują także udzie- lenie kredytu konsumenckiego w dogodnym dla kredytobiorcy (konsumenta) terminie i miejscu, jak chociażby dom. Korzystający z tego typu usługi („udogodnienia”) konsu- ment zobowiązany jest do uiszczenia opłaty za obsługę w domu. Opłata ta często stano- wi zdecydowaną część kosztów kredytu. Wysokość opłaty uzależniona jest od kwoty udzielonego kredytu, może nawet stanowić równowartość tej kwoty.
Niebankowe instytucje pożyczkowe nakładają na kredytobiorców konsumentów również inne opłaty. Dla przykładu Provident S.A. dla każdej udzielanej pożyczki prze- widuje Opłatę za Elastyczny Plan Spłat, która pozwala konsumentowi na zarządzanie pożyczką poprzez odroczenie terminu spłaty wynikającego z pierwotnego harmonogra- mu spłat. Konsument może odroczyć termin bez podawania powodu33.
Konsument zobowiązany jest do poniesienia kosztów usług dodatkowych zwią- zanych z kredytem konsumenckim. Również w tym przypadku ustawodawca nie
32 Raport Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta, op. cit.
33https://www.provident.pl/najczesciej-zadawane-pytania#faq-6 [dostęp: 27.06.2018].
doprecyzował tego pojęcia ani nie wskazał katalogu tych kosztów. Niemniej jednak oznacza to, że konsument może ponieść taki koszt wyłącznie wtedy, kiedy usługa zwią- zana jest z udzielanym kredytem oraz kiedy korzystanie z tej usługi przez konsumenta jest konieczne, np. ubezpieczenie kredytu.
Jeżeli w umowie kredytowej kredytodawca bez uprzedniego uzgodnienia z kon- sumentem samodzielnie ustala rodzaj i wysokości opłat i prowizji, to zgodnie z art. 3851 Kodeksu cywilnego takie postanowienie umowne nie wiąże konsumenta.
Analiza oferowanych przez niebankowe instytucje pożyczkowe kredytów konsu- menckich potwierdza zróżnicowany rodzaj i wysokość pobieranych opłat.
Tabela 2. Tabela opłat dla pożyczki z ratą miesięczną oferowanej przez Provident S.A.
Pożyczka w gotówce/12 miesięcy/ bez ubezpieczenia
Kwota wypłacona w gotówce/przelewem na rachunek klienta (w zł) Prowizja za udzielenie pożyczki (w
zł) Opłata przygotowaw- cza (w zł) Opłata za Elastyczny Plan Spłat (w zł) Całkowity koszt po- życzki (w zł)
Całkowita kwota do zapłaty przez konsu-
menta (w zł) RRSO Wysokość raty (w zł)
500 161,00 40,00 69,00 308,82 808,82 160,53% 67,41
1000 350,00 40,00 150,00 617,65 1 617,65 160,51% 134,81
1500 538,99 40,00 231,00 926,46 2 426,46 160,51% 202,21
2000 728,00 40,00 312,00 1 235,30 3 235,30 160,51% 269,61
2500 917,00 40,00 393,00 1 544,12 4 044,12 160,50% 337,01
3000 1 105,99 40,00 474,00 1 852,94 4 852,94 160,51% 404,42
3500 1 105,99 40,00 555,00 2 161,77 5 661,77 160,51% 471,82
4000 1 484,00 40,00 636,00 2 470,60 6 470,60 160,51% 539,22
5000 1 862,00 40,00 798,00 3 088,25 8 088,25 160,51% 674,03
6000 2 239,99 40,00 960,00 3 705,88 9 705,88 160,50% 808,83
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Tabela opłat dla pożyczki z ratą miesięczną. Provi- dent S.A. https://www.provident.pl/dokumenty-do-pobrania [dostęp: 27.06.2018].
Tabela 3. Tabela opłat dla pożyczki ratalnej oferowanej na okres 24 miesięcy przez insty- tucję pożyczkową SuperGrosz
Pożyczka ratalna SuperGrosz Wysokość
pożyczki (w zł)
Prowizja
(w zł) Odsetki
(w zł) RRSO Liczba rat
(miesiące) Wysokość raty (w zł)
Całkowity koszt kredytu
(w zł)
1000 850,90 107,52 107,09% 24 81,60 1 958,42
1500 1276,35 161,28 107,09% 24 122,40 2937,63
2000 1701,56 215,04 107,09% 24 163,19 3916,60
2500 2127,01 268,80 107,09% 24 203,99 4895,81
3000 2552,47 322,32 107,09% 24 244,78 5874,79
3500 2977,92 376,08 107,09% 24 285,58 6854,00
4000 3403,37 429,84 107,09% 24 326,38 7833,21
4500 3828,82 483,60 107,09% 24 367,18 8812,42
5000 4254,03 537,36 107,09% 24 407,97 9791,39
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Pożyczka ratalna https://supergrosz.pl/?lp_id_adwor ds=1&affiliate=AdWords&gclid=Cj0KCQjwpvzZBRCbARIsACe8vyLXuWF-z9Uabt1JEjjZEI 5pkXcPHi2IaKBvyRiZpWRHsfR4WMgTWGgaAgGtEALw_wcB [dostęp: 27.06.2018].
Tabela 4. Tabela opłat dla pożyczki ratalnej oferowanej na okres 36 miesięcy przez insty- tucję pożyczkową SuperGrosz
Pożyczka ratalna SuperGrosz Wysokość
pożyczki (w zł)
Prowizja
(w zł) Odsetki
(w zł) RRSO Liczba rat
(miesiące) Wysokość raty (w zł)
Całkowity koszt kredytu
(w zł)
1000 999,72 161,64 78,56% 36 60,04 2161,36
1500 1500,00 242,28 78,56% 36 90,07 3242,40
2000 2000,00 323,28 78,56% 36 120,10 4323,44
2500 2499,84 403,92 78,56% 36 150,10 5403,76
3000 2999,88 484,92 78,56% 36 180,13 6484,80
3500 3500,00 565,56 78,56% 36 210,16 7565,84
4000 3999,96 646,56 78,56% 36 240,18 8646,52
4500 4500,00 727,20 78,56% 36 270,20 9727,20
5000 5 000,00 808,20 78,56% 36 300,23 10 808,24
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Pożyczka ratalna, https://supergrosz.pl/?lp_id_adwo rds=1&affiliate=AdWords&gclid=Cj0KCQjwpvzZBRCbARIsACe8vyLXuWF-z9Uabt1JEjjZEI 5pkXcPHi2IaKBvyRiZpWRHsfR4WMgTWGgaAgGtEALw_wcB [dostęp: 27.06.2018].
Tabela 5. Koszt pożyczki ratalnej w Ferratum Money Pożyczka ratalna Ferratum Money Wysokość
pożyczki (w zł)
Prowizja
(w zł) Odsetki (w zł)
Opłata admini- stracyjna
RRSO Liczba rat
(miesiące) Wysokość raty (w zł)
Całkowity koszt kre- dytu (w zł)
1000 250,00 34,00 140,00 262.0% 6 237,40 1424,40
1500 250,00 66,00 410,00 209,0% 8 278,33 2226,64
2000 390,00 134,00 690,00 160,0% 12 267,84 3214,08
2500 390,00 165,00 960,00 160,0% 12 334,59 4015,08
3000 390,00 247,00 1410,00 137,0% 15 336,47 5047,05
3500 390,00 346,00 1920,00 122,0% 18 342,02 6156,36
4000 390,00 461,00 2490,00 111,0% 21 349,61 7341,81
4500 390,00 597,00 3120,00 103,0% 24 358,64 8607,36
5000 390,00 660,00 3510,00 103,0% 24 398,37 9560,88
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Dostosuj pożyczkę do swoich potrzeb, https://www.
ferratum.pl/jak-korzystac-z-kalkulatora-pozyczek [dostęp: 27.06.2018].
Tabela 6. Opłata za obsługę w domu (bez wskazania okresu kredytowania) Kwota do wypłaty Opłata
przygotowawcza
Oprocentowanie
(kwota w zł) Opłata za obsługę w domu
W przeliczeniu na 1 ratę
3500,00 zł 280,00zł 200,27 2207,73zł 78,00 zł
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Raport Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta Reklama parabanków. Raport z kontroli reklam pozabankowych instytucji finansowych oferują- cych pożyczki konsumentom, https://www.uokik.gov.pl/aktualnosci.php?news_id=10415, s. 16 [dostęp: 27.06.2018].
Tabela 7. Opłata za obsługę w domu
Wysokość kredytu Okres kredytowania Kwota odsetek Opłata za obsługę w domu
1500,00 zł 57 tygodni
155,45 zł (18 proc. w stosunku
rocznym)
1251,00 zł Źródło: opracowanie własne na podstawie: Raport Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta Reklama parabanków. Raport z kontroli reklam pozabankowych instytucji finansowych oferują- cych pożyczki konsumentom, https://www.uokik.gov.pl/aktualnosci.php?news_id=10415, s. 13 [dostęp: 27.06.2018].
4.2. Maksymalna wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu