Pierwsza wojna światowa zakończyła się w roku 1918. Kraje Europy Zachodniej mo- gły przystąpić do odbudowy zniszczeń wojennych i tworzenia pokojowego życia. Dla Polski wojna trwała jeszcze przez cztery lata, bo granice państwa wymagały obrony, jako że zaborcy, Prusy i Rosja, nie zamierzali zrezygnować z terenów zajętych w czasie rozbiorów.
Walki toczyły się na wszystkich krańcach nowo powstałego państwa. Na zachodzie powstanie wielkopolskie i powstania śląskie, na wschodzie obrona Lwowa i Kresów Wschodnich, na południu obrona Śląska Cieszyńskiego. Poszczególne regiony udzielały sobie wzajemnej pomocy moralnej, materialnej i poprzez udział w walkach zbrojnych.
Już w czasie powstań śląskich do pomocy powstańcom przybyli lekarze z Małopolski Wschodniej oddelegowani z Wojska Polskiego. I tak, już w marcu 1921 roku, dowódz- two Okręgu Generalnego Lwów delegowało kilku lekarzy i studentów medycyny. Byli to kapitan podlekarz Jan Górny (1893–1980), kapitan podlekarz Jan Chrapek-Chortyń- ski (1891–?), kapitan lekarz Antoni Wilkowski (1895–1941), podporucznik lekarz Jerzy Dziopiński (1893–1961).
Doktor Jan Górny pochodził z Wielkopolski. Ukończył medycynę we Lwowie w roku 1923. Był jednym z organizatorów sanitariatu powstania śląskiego, a podczas walk sze- fem sanitarnym grupy operacyjnej walczącej pod Górą św. Anny. Po powstaniu pozo- stał w Katowicach, gdzie pracował jako laryngolog.
Doktor Jan Chrapek-Chortyński był komendantem kolumny sanitarnej nr 2 i szpi- tala polowego w Jastrzębiu-Zdroju, doktor Antoni Wilkowski komendantem kolumny sanitarnej nr 3 i szpitala polowego w Żorach, a po wojnie lekarzem rejonowym w Za- brzu-Mikulczycach.
Trzecie powstanie śląskie wybuchło w nocy z 2 na 3 maja 1921 roku, a już następnego dnia wraz z ochotnikami z różnych regionów przybyli studenci medycyny ze Lwowa. Byli nimi Jan Adamiak (1897–?), Józef Heller (1896–1982) i Jan Peter (1891–1963). Decyzję o pomocy medycznej powstańcom podjęto podczas wiecu, który odbył się w auli Uni- wersytetu Jana Kazimierza.
Po powrocie do Lwowa Jan Adamiak opiekował się grupą Górnoślązaków, którzy znaleźli schronienie we Lwowie, a po wojnie zamieszkał we Wrocławiu. Doktor Józef Heller dyplom otrzymał we Lwowie w 1922 roku, po 1945 roku przebywał w Warsza- wie, a w roku 1949 był konsultantem naukowym organizującej się Śląskiej Akademii Medycznej.
We Lwowie powstały liczne komitety mające na celu udzielanie pomocy powstańcom.
Utworzono czołówkę chirurgiczną pod komendą doktora Kazimierza Wiewiórskiego (1891–?), która działała pod Górą Św. Anny.
Ponadto w powstaniu śląskim brała udział doktor Wanda Barańska-Szaynou (1896–
1971), lekarz sportowy we Lwowie i doktor Jan Koch (1892–?), lekarz dentysta ze Lwowa.
W okresie międzywojennym wielu lekarzy ze Lwowa osiedliło się na Śląsku. Wśród nich znaleźli się:
– Adam Apathy (1902–1991) urodzony we Lwowie, pediatra. Dyplom uzyskał we Lwo- wie w 1927 roku. Pracował w Szpitalu Powszechnym we Lwowie, a od roku 1930 w Pszczynie. Po wojnie w Bytomiu, m.in. w Szpitalu Dziecięcym im T. Boya-Żeleń- skiego jako ordynator Oddziału Gruźliczego, a ponadto w Poradni Dziecięcej i Pań- stwowej Szkole Baletowej.
– Jadwiga Czerner (1898–1995) urodzona w województwie lwowskim, pediatra.
Dyplom uzyskała we Lwowie w 1927 roku. Uczestniczyła w Obronie Lwowa i Prze- myśla w 1918 roku. Od roku 1927 pracowała w Świętochłowicach, Chorzowie i Ru- dzie Śląskiej, gdzie organizowała pierwsze Stacje Opieki nad Matką i Dzieckiem. Od roku 1945 w Bytomiu, w Szpitalu Dziecięcym.
– Marian Drozd (1904–1987) urodzony w Przemyślu, ginekolog-położnik. Dyplom uzyskał we Lwowie w 1928 roku. Pracował w Klinice Ginekologiczno-Położniczej Uniwersytetu Jana Kazimierza, a od roku 1931 w Kasach Chorych w Katowicach (Szopienice). Po wojnie w służbie zdrowia w Katowicach. Był członkiem Śląskiego Automobilklubu.
– Roman Drozd (1906–1985) brat Mariana, urodzony w Przemyślu, stomatolog. Dy- plom otrzymał we Lwowie w 1931 roku. Po praktyce w Klinice Stomatologicznej Uni-
wersytetu Jana Kazimierza od roku 1932 w Katowicach. Uczestnik wojny w 1939 roku, aresztowany we Lwowie przez Sowietów, więziony na Syberii, następnie w Wojsku Polskim na froncie włoskim. Po powrocie do kraju od 1947 roku w kolejowej służbie zdrowia w Katowicach.
– Władysław Marian Dziedzic (1903–1984) urodzony w Zbarażu, ginekolog-położnik.
Dyplom uzyskał we Lwowie w 1932 roku. Pracował w Klinikach Uniwersytetu Jana Kazimierza, a od roku 1935 w Orzeszu i w Katowicach. Więzień obozu koncentracyj- nego, po wyzwoleniu w Dąbrowie Górniczej i ponownie w Katowicach. Poza pracą zawodową zajmował się rysowaniem pejzaży Kresów.
– Józef Gargas (1905–1939) chirurg. Dyplom uzyskał we Lwowie w 1931 roku, praktyki odbywał w Sosnowcu i w Katowicach. Asystent w Szpitalu Miejskim w Katowicach, dyrektor Szpitala w Tychach. W latach 1936–1939 był sekretarzem Towarzystwa Le- karzy Polskich na Śląsku. Zginął w Przemyślu w czasie bombardowania.
– Stanisław Hilewicz (1883–1959) urodzony w powiecie lwowskim, chirurg. Dyplom uzyskał we Lwowie w 1928 roku. Pracował w Dąbrówce Wielkiej i w Siemianowicach Śląskich. W latach 1933–1939 w Śląskim Urzędzie Wojewódzkim jako kierownik Re- feratu Wychowania Fizycznego i Higieny Szkolnej Wydziału Oświecenia Publicznego.
Sybirak. Po wojnie zamieszkał w Wielkiej Brytanii.
– Maciej Jaroch (1899–1940) urodzony w powiecie przemyskim. Dyplom otrzymał we Lwowie w 1926 roku. Następnie był lekarzem wojskowym i lekarzem ogólnym. Od roku 1933 pracował w Świętochłowicach. Posłany do wojska w 1939 roku został za- mordowany w Charkowie.
– Leonard Lisiecki (1899–1969) internista. Dyplom uzyskał we Lwowie w 1924 roku.
Uczestnik obrony Lwowa i wojny polsko-rosyjskiej, powstaniec wielkopolski. Od roku 1926 w Czerwionce, lekarz kopalni „Dębieńsko”, działacz PCK. Po roku 1945 odbu- dowywał służbę zdrowia w Rybniku, współpracował z Głównym Instytutem Górnic- twa i Instytutem Medycyny Pracy w Zabrzu.
– Edmund Paweł Malinowski (1892–1940) lekarz ogólny. Dyplom uzyskał we Lwowie w 1924 roku. Po praktyce w Szpitalu Powszechnym we Lwowie przeniósł się na Śląsk i pracował w Chorzowie i Bielszowicach (obecnie Ruda Śl.). Lekarz kolejowy i Kas Chorych w Katowicach. Zmobilizowany w 1939 roku jako kapitan Wojska Polskiego został zamordowany.
– Kazimiera Maria Marxen (1896–1981) urodzona w województwie tarnopolskim, psy- chiatra i pediatra. Dyplom uzyskała we Lwowie w 1925 roku. Uczestniczka Obrony Lwowa w 1918 roku. Pracowała w Klinice Neurologiczno-Psychiatrycznej Uniwersy- tetu Jana Kazimierza. Od roku 1925 pracowała w Śląskim Zakładzie Psychiatrycznym w Lublińcu, podczas wojny w Krakowie. Od roku 1945 ordynator Wojewódzkiego Szpitala Neuropsychiatrycznego (nazwa obecna).
– Szymon Mielnik-Kośmiderski (1911–1978) internista. Dyplom uzyskał we Lwowie w 1936 roku. Po studiach pracował w Państwowym Zakładzie Higieny w Katowi- cach, w kasach chorych, a po wojnie w Szpitalu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Katowicach.
– Stanisław Mirecki (1895–1940) okulista. Dyplom uzyskał we Lwowie w 1924 roku.
Uczestnik powstania wielkopolskiego. W latach 1925–1927 w Klinice Okulistycznej Lecznicy Brackiej w Katowicach, a następnie w Chorzowie. Sekretarz Towarzystwa Lekarzy Polskich na Śląsku, powołany do wojska w 1939 roku, internowany i zamor- dowany w Katyniu.
– Maria Laura Mromlińska (1904–1998) urodzona we Lwowie, radiolog. Dyplom uzyskała we Lwowie w 1929 roku. W latach trzydziestych w Katowicach, pracowała w szpitalu w Sosnowcu. Po wojnie w Katowicach.
– Zdzisław Mromliński (1904–1939) rentgenolog, specjalista chorób płuc. Dyplom otrzymał we Lwowie w 1929 roku. Uczestnik obrony Lwowa w 1918 roku. Tam pra- cował do roku 1936, następnie zamieszkał w Katowicach, gdzie objął stanowisko na- czelnego lekarza Śląskiego Towarzystwa Przeciwgruźliczego. Poległ w czasie wojny w 1939 roku.
– Adam Rezacz (1895–1944) psychiatra. Dyplom uzyskał we Lwowie w 1926 roku.
Od roku 1927 w Śląskim Zakładzie Psychiatrycznym w Lublińcu, a następnie w Ryb- niku jako ordynator. W roku 1944 aresztowany przez gestapo i rozstrzelany w Jaśle.
– Wojciech Starzewski (1902–1962) urodzony we Lwowie, ginekolog-położnik. Dyplom uzyskał w Krakowie w 1927 roku. Po pracy w szpitalach krakowskich w 1938 roku zo- stał ordynatorem szpitala w Sosnowcu. Od roku 1951 w Śląskiej Akademii Medycznej jako kierownik Kliniki Ginekologiczno-Położniczej.
– Adam Szebesta (1893–1973) neurolog. Dyplom otrzymał we Lwowie w 1923 roku.
Uczestnik I wojny światowej i obrony Lwowa w 1918 roku, a także wojny polsko-so- wieckiej. Pracował w wojskowej służbie zdrowia we Lwowie, a od roku 1930 w Kato- wicach. Działacz PCK. Brał udział w ekshumacji oficerów polskich w Katyniu. Po woj- nie neurolog w Katowicach. Patron ulicy w Katowicach-Murckach.